Reflectie op RD-live-avond over kerkpijn

Vorige week heb ik het RD-live-event over kerkpijn opnieuw beluisterd. Deze blog is het resultaat van dat tweede luisteren: een poging om precies te benoemen wat er in het "voorwoord" gebeurde, waarom dat moment bepalend was, en hoe daar een verschuiving zichtbaar werd.

Lees ook: De gemeente is geen slavenhuis

Het gedicht van “Els”

Tijdens de inleiding op de RD-avond over kerkpijn werden herkenbare voorbeelden genoemd. Er werd een gedicht van “Els” voorgelezen; een jonge vrouw bij wie beginnend geestelijk leven werd afgedaan met de woorden “Zo werkt de Heere niet”. Veel mensen zullen net als ik deze situatie herkend hebben; het betreft dan ook geen incidentele miscommunicatie maar een vorm van geestelijke afwijzing die in een groot deel van bevindelijk Nederland regelmatig voorkomt.

Dè disclaimer

Gelijk daarna volgde een abrupte verschuiving. De inleider plaatste een journalistieke disclaimer:

“Voor ik verder ga, wil ik allereerst een soort disclaimer inbouwen. U weet dat journalisten de plicht hebben tot wederhoor. In dit geval zou ik dus de predikant van Els moeten bellen om te vragen of dit verhaal klopt. Dat geldt ook voor de andere voorbeelden die u straks van me hoort. Maar we staan vanavond ook niet stil bij de vraag of het klopt wat deze mevrouw zegt. We constateren alleen dat kerkpijn bestaat. Dat mensen die pijn voelen en dat er daar zoveel signalen van kregen, vinden we dat er daar niet omheen kunnen. Dus nogmaals, vanavond gaat het niet om waarheidsvragen, waarheidsvinding, een belangrijk journalistiek principe, maar om de vraag wat we kunnen leren van die signalen, van de vele pijnlijke verhalen die we kregen.” Bron: RD-Live Kerkpijn, inleiding (ingekort citaat)

Dit markeerde een belangrijke omslag. Wat tot dat moment klonk als erkenning van reële, herkende geestelijke schade, werd ineens geherformuleerd als “signalen waarover nagedacht moet worden”.

De status van de getuigenis verschoof: van ervaring die als werkelijk werd erkend, naar ervaring die voorlopig als mogelijk waar gezien. Er werd niet ontkend dat kerkpijn bestond, maar de manier van framen veranderde: het onderwerp werd verschoven van concrete werkelijkheid naar een bespreekbaar fenomeen. Daarmee werd de ruimte van erkenning impliciet begrensd.

Op dat moment ging de avond niet langer primair over kerkpijn, maar over voorzichtig praten over kerkpijn.

Geen ervaringsstem

Aan het einde van het voorwoord werd uitgelegd waarom geen ervaringsdeskundige aan tafel zat:

“Waarom spreken we niet met een ervaringsdeskundige? U begrijpt dat we dan heel veel zouden vragen van zo iemand. Iemand die zich al in een kwetsbare positie bevindt en daarom kozen ervoor om hun verhaal te vertellen in de vorm van deze geanonimiseerde citaten.” Bron: RD-Live Kerkpijn, inleiding (iets ingekort citaat)

Dit lijkt zorgzaam, maar roept deze vraag op: wie heeft bepaald dat deze mensen te kwetsbaar zijn om zelf te spreken? Is dat gevraagd? Of is dit voor hen ingevuld? Zo’n aanname raakt aan wat veel mensen met kerkpijn eerder hebben ervaren: anderen bepalen wanneer je mag spreken, hoe je mag spreken, en óf je mag spreken.

Niet iedereen met kerkpijn is kwetsbaar. Er zijn mensen die dit hebben doorworsteld, verwerkt, en nu rustig, helder kunnen spreken. Als anderen namens hen bepalen dat zij “te kwetsbaar” zijn, is dat geen bescherming maar een vorm van stilte opleggen.

Daarom een eerlijke vraag:
Was dit werkelijk bescherming, of een veilige manier om heldere ervaringsstemmen uit te sluiten? 

Wat hier zichtbaar werd

Het laat iets doorschemeren van de context waarin het RD zich beweegt binnen een kerkelijk veld. Is het bezorgd voor mogelijke reacties vanuit dat veld? 

Wat ikzelf hoorde: er is ruimte voor kerkpijn, maar met een ingebouwde voorbehoudsconstructie. Dat voelt niet als veiligheid, maar als voorwaardelijke erkenning. Eerst beschermt het systeem zichzelf, dán mag jouw ervaring gehoord worden, niet primair om naar jou te luisteren, maar om er iets van te leren.

Belangrijke stap vooruit

Dat dit gesprek nu openlijk gevoerd wordt, is winst. Tegelijk liet de disclaimer zien hoe hardnekkig institutionele voorzichtigheid is, juist wanneer het gaat over pijn die binnen hetzelfde systeem ontstond. Maar misschien ziet verandering er in het begin zo uit: voorzichtig en een beetje zoekend. Hopelijk groeit het verder. Misschien schrijf ik op een ander moment iets over de rest van de avond, bijvoorbeeld de bijdrage van Ada de Jong.

Bekijk de samenvatting RD Live op Youtube hieronder 👇

Ik luisterde de volledige RD-live-avond en baseerde deze analyse op het hele gesprek.

In deze kerkelijke traditie bestaat een rijke taal voor lijden; behalve voor het lijden dat door het eigen kerkelijke systeem wordt veroorzaakt. Dat is geen incident maar een culturele reflex: kerkpijn mag wel benoemd worden, systeem-pijn (nog) niet.

Binnenkort deel ik mijn review van een Engelstalige podcast-aflevering over kerkpijn: hetzelfde thema, maar een totaal andere toon. Mét een verrassende tip om te bidden voor degene(n) die jou pijn deden.

© 2025 Aritha. Alle rechten voorbehouden.